Prof.Dr.Hakan Gümüş

Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi

Çocuk Nöroloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi

FEBRİL KONVULZİYON (ATEŞLİ HAVALELER)

Ateşi havaleler; 1 ay -5 yaş arası çocularda görülen beyin ve beyin zarı enfeksiyonu ya da, zehirlenme gibi tanımlanmış bir neden ve öncesinde ateşsiz havale öyküsü olmadan ateşle birlikte ortaya çıkan havalelerdir. Ateşli havaleler basit ve kompleks olmak üzere iki gruba ayrılır.

Basit ateşli havale; 15 dakikadan kısa süren, 24 saat içinde tekrarlamayan tüm vücudu tutan havaleler olarak tanımlanır. Havalenin 10-15 dakika ve daha uzun sürmesi, nöbetin vücudun tek tarafını tutması ve aynı hastalık döneminde birden fazla görülmesi kompleks ateşli havale olarak tanımlanır. 

Havaleler, çocukların yarısında ateşli hastalığın ilk gününde hatta ilk 1-2 saat içinde görülür. Havalenin ateş yükseldikten 24 saat sonra görülmesi nadirdir.

En sık görülme yaşı 6 ay-3 yaş arası olup 18. ayda zirve yapmaktadır. Erkek çocuklarda, kızlara oranla daha sık görülür. Anne ya da babasında ateşli havale öyküsü olan çocuklarda 4 kat daha sık ortaya çıkmaktadır. Nedeni tam olarak bilinmemektedir.

Ateşli havale geçiren hastaların ateş yüksekliği nedenleri; üst solunum yolu enfeksiyonları, orta kulak iltihabı, idrar yolu enfeksiyonu gibi nedenler olabilir. Sebep çoğu zaman %80 oranında virüslerdir.   

Basit havalelerde Elektroensefalografi (beyindeki elektriksel aktivite testi) önerilmemektedir. Ateşli havaleler %30-40 oranında tekrarlayabilir. 

 Ateş yüksekliği ateşli havalenin temel bileşeni olsa da ateş düşürücü kullanımı havale gelişmesini önlememektedir.

Ateşli dönemlerde uygulanan  diazepamın uzun süreli tedaviye göre birçok avantajı vardır. Hastanın ateşi 37,5 ºC nin üzerine çıktığında diazem makattan uygulanabilir. Ateş devam ediyorsa 8 saat sonra tekrarlanabilir.  Tedavi periyodu 2 yıl veya 5 yaşına kadardır.

Uzun süreli epilepsi önleyici ilaç tedavisine dikkatli karar verilmeli, tekrarlama risk faktörleri iyi belirlenmeli, bu tedavinin epilepsi gelişimini etkilemediği göz önünde bulundurularak en az yan etkili ilaç seçilmelidir. Uzun süreli önlemede en sık kullanılan ilaç fenobarbitaldir (LÜMİNALETTEN).

3 yaş üzerindeki çocuklarda Valproik asit (DEPAKİN veya CONVULEX) havale önlemesinde tedavide kullanılabilecek diğer bir epilepsi önleyici ilaçdır.

Aşılama: Karma (Difteri-Boğmaca-Tetanoz) ve Kızamık aşılarını takiben havaleler olabileceği için hastalara aselüler Boğmaca aşısı içeren karma aşılar önerilmeli ve aşılamayı takiben ateş açısından takip edilmelidir.

Tedavi: Ateşli havalelerde tedavide temel prensipler, havaleyi durdurmak, tekrarlamasını önlemek, epilepsi riskini azaltmak ve aileyi bilgilendirip ateş korkusunu azaltmak olmalıdır. Olguların birçoğu havaleleri durduktan sonra hastaneye getirilir. Bu hastalarda yaklaşım hastayı yakın takip edip, temel yaşam desteği sağlamak, sebebi aydınlatmaya çalışmak ve tekrarlama riski açısından 24 saat izlemektir.  

Hastaneye başvurduğunda havale geçirmeye devam eden bir çocukta ilk ve temel yaklaşım hastanın havalesini durdurmaktır. Öncelikle hastanın havayolu açılır, hasta sağa veya sola çevrlir oksijen verilir, hastanın ağzı çatal kaşık gibi aletlerle açılmaya çalışılmamalıdır. Hastanede damardan Diazem verilir. Damar yolu açılamadığı durumlarda makattan Diazem uygulanabilir.

Ateşli havalelerde sonuç iyidir. Havale sonrasında hastalarda zeka geriliği ve beyinde etkilenme olmaz. Bilişsel becerilerin ve okul başarısının normal çocuklardan farklı olmadığı bilinmektedir.

Sonuç: Ateşli havaleler çocukluk çağında görülen en sık havale tipidir ve havale nedeniyle acil servise başvuran çocukların büyük kısmını oluşturmaktadır. Risk faktörlerinin belirlenmesi, ailelerin doğru bilgilendirilmesi, tekrarlama riskinin iyi anlatılması, yan etki profili geniş olan ve epilepsi gelişmesini önlemediği bilinen epilepsi önleyici ilaçların gereksiz kullanılması açısından önem taşımaktadır.